Vierde coronagolf: daling welzijn, meer behoefte mentale zorg bij jongeren en meer werkverlet

De ‘Mental Assessment Group (MAG)’ van de GEMS monitort sinds het begin van 2021 regelmatig de motivatie, de geestelijke gezondheidstoestand, het ziekteverzuim en de werkloosheid bij de Belgische bevolking. Zijn advies wordt opgenomen in dat van de GEMS, voor het Overlegcomité. De 4e golf had de grootste negatieve impact op het welzijn van studenten, mensen uit de cultuuren evenementensector en leerkrachten en zorgverleners. Of dit ook aanleiding geeft tot meer pyschische aandoeningen is nog onduidelijk. Wel blijken vooral jongeren het moeilijk te hebben en neemt de vraag om geestelijke gezondheidszorg bij hen toe. Verder veroorzaakt de huidige 4 e golf meer ziekteverzuim. Dit zorgt voor extra werkdruk bij de overblijvende medewerkers, waardoor ook het aantal gevallen van burnout cijfers lijkt toe te nemen.

Geestelijke gezondheid, ziekteverzuim en werkloosheid worden continu opgevolgd

In deze pandemie worden niet enkel de epidemiologische cijfers van nabij opgevolgd. De ‘Mental Assessment Group (MAG)’ van de GEMS monitort sinds het begin van 2021 regelmatig de motivatie en de geestelijke gezondheidstoestand, het ziekteverzuim en de werkloosheid bij de Belgische bevolking. De MAG gebruikt hiervoor gegevens uit o.a. wetenschappelijke rapporten, en analyseert data van organisaties en zorginstellingen. De leden van de MAG zijn vooral experten van universiteiten en overheidsdiensten uit het humane, sociale en arbeidsdomein. Het MAG-rapport wordt steeds opgenomen in de GEMS-adviezen voor het Overlegcomité.

Welzijn verslechterde opnieuw sinds einde september, vooral bij studenten, leerkrachten, zorgverleners en in de cultuur- en evenementensector

Uit de lange termijngegevens van de Motivatiebarometer (UGent) en de Grote Corona Studie (UAntwerpen) blijkt dat het welzijn vóór de zomer, toen de maatregelen versoepelden, gestaag was toegenomen. Deze verbetering stopte vanaf september, en verslechterde opnieuw sinds einde september, vooral bij studenten en volwassenen onder de 45 jaar. Dit was ook zo bij mensen uit de cultuur- en evenementensector, en bij leerkrachten en zorgverleners. Deze werden het zwaarst getroffen door de 4 e golf en/of de daaruit voortvloeiende maatregelen.

Wachtlijsten voor geestelijke gezondheidszorg bij jongeren en kinderen zorgwekkend

Er bestaan tot op heden geen periodieke robuuste data over de impact van de crisis op psychische problemen. Daarom moest de MAG zich baseren op gegevens van organisaties en zorginstellingen. Het agentschap Opgroeien, dat kinderen en jonge tieners ondersteunt in crisissituaties bij geestelijke gezondheidsproblemen, wordt sinds het begin van 2021 nog meer gecontacteerd dan sinds het begin van de COVID-19 crisis. In juli en augustus 2021 stabiliseerden de aantallen, maar sinds september 2021 stijgen ze opnieuw. De meeste hulpvragen gaan over psychische problemen, waaronder ook vragen over zelfmoord.

Vooral de zorginstellingen voor jonge adolescenten krijgen meer vragen om crisishulp. Er is echter een tekort aan plaats voor de behandeling van eetstoornissen en voor algemene psychiatrische stoornissen. Sinds het begin van de COVID-19 pandemie zijn de wachtlijsten 4 keer langer geworden (momenteel 5 tot 6 maanden). Ook de kinderpsychiatrie (zowel ambulant als in het ziekenhuis) en de psychologische begeleiding van studenten melden dat ze de vraag niet kunnen bijhouden. Het duurt tot twee tot drie maanden om een kinderpsychiater te kunnen raadplegen of voordat een kind kan worden opgenomen op een afdeling kinderpsychiatrie.

Hoger medicatiegebruik, maar niet meer gebruikers

De medicatiegegevens van Farmaflux (platform voor uitwisseling van gegevens tussen apothekers) en de gezondheidsuitgaven van het RIZIV geven aan dat mensen die kalmerende of stimulerende geneesmiddelen nemen, er steeds meer van gebruiken sinds het begin van de pandemie. Dit kan worden verklaard doordat zij meer of ernstiger klachten hebben, of doordat zij nu minder gebruik maken van geestelijke gezondheidszorg. Het aantal mensen dat zulke medicatie neemt, bleef wel constant of daalde zelfs.

De zorguitgaven voor psychiaters en kinderpsychiaters lagen in april tot en met juli 2020 (eerste golf), in oktober 2020 en januari 2021 (tweede en derde golf) lager dan de voorgaande jaren. Dit was ook het geval voor fysieke raadplegingen bij de andere artsen, maar als de consultaties op afstand worden meegeteld liggen deze laatste uitgaven sinds maart 2021 echter hoger dan die van de vorige jaren.

Grote toename van kort ziekteverzuim en burn out

Met de toenemende verspreiding van het virus vallen steeds meer werknemers uit. Gegevens van HR-dienstengroep ACERTA wijzen op grote toename van kort ziekteverzuim sinds september 2021, in alle sectoren. Dit zorgt voor een grotere belasting van de overblijvende medewerkers. Uit gegevens van Idewe, een externe dienst voor preventie en bescherming op het werk, blijkt dat hierdoor het risico op burn-out toeneemt, net als de ontevredenheid en de intentie om de job te verlaten. Het was dus belangrijk dat het Overlegcomité bij het bepalen van zijn maatregelen, ook hiermee rekening hield.

Niets doen geen optie

Op wereldniveau dringt de OESO erop aan om rekening te houden met de impact van de COVID-19- crisis op de geestelijke gezondheid van de bevolking. Hiervoor is er een geïntegreerd en sectoroverschrijdend beleid nodig. Een recent artikel in The Lancet ondersteunt dit en stelt dat niets doen aan de huidige geestelijke gezondheidsproblemen geen optie is.